TBMM Binaları


Bu başlıkta, Türkiye Cumhuriyeti’nin halk iradesini barındıran en önemli yapısı olan TBMM’nin Kurtuluş Savaşı’ndan bu yana kullandığı binalar hakkında bilgi verilmektedir.

1.TBMM BİNASI(KURTULUŞ SAVAŞI MÜZESİ) | 1920-1924

Ankara Ulus meydanında bulunan I. Türkiye Büyük Millet Meclisi binasının inşasına, 1915 yılında başlanmıştır. İlk olarak İttihat ve Terakki Cemiyeti kulüp binası olarak tasarlanmış olan binanın planı evkaf mimarı Salim Bey tarafından yapılmış, inşasına ise kolordunun askeri mimarı Hasip Bey nezaret etmiştir.

Türk mimari stilinde olan iki katlı binanın en belirgin özelliği duvarlarında Ankara Taşı(Andezit) kullanılmış olması. Meclisin, 23 Nisan 1920’de bu binada toplanması kararlaştırıldığında henüz bitirilmemiş olan bina, Kurtuluş Savaşı sürecinde tamamlanmıştır. Ankara halkının özverisi binanın zorlu süreçte bitmesinde yardımcı olmuştur.

Ankara’nın başkent ilan edilişi ve Cumhuriyet’in ilanı bu binada gerçekleşti. Bina 18 Ekim 1924’e kadar meclis hizmeti vermiştir. Günümüzde(1981’den beri) Kurtuluş Savaşı Müzesi’dir.

II.TBMM BİNASI(CUMHURİYET MÜZESİ) | 1924-1960

1923 yılında mimar Vedat Tek (1873-1942) tarafından Cumhuriyet Halk Fırkası toplantı yeri olarak tasarlanan ve inşa edilen bina, işlevi değiştirilerek meclis olarak kullanılmış. Bodrum üzerine iki katlı olan bu yapının iç bölümleri, iki kat boyunca yükselen ortadaki meclis salonunun üç kenarına dizilmişler. Girişten sonra enine uzanan, iki ucunda merdivenlerin yer aldığı geniş geçit, Selçuklu ve Osmanlı bezeme motiflerinin yer aldığı bir tavanla örtülmüş. Benzer biçimde ele alınmış yerlerden birisi de büyük salon. Yer yer localarla değerlendirilen bu salonun özellikle yıldız motiflerini içeren ahşap tavanı, sonradan düzenlenen taç kapı ve bazı noktalar dışında kemerler, saçaklar, yer yer çinilerin yer aldığı bölümler ile bu dönemin mimari özelliklerini yansıtıyor.

I.Türkiye Büyük Millet Meclisi binasının yetersiz olması ve gelişen Cumhuriyet Türkiyesi meclisinin ihtiyaçlarını karşılayamaması nedeni ile bina bir takım değişiklikler geçirmiş, sonra da II. Türkiye Büyük Millet Meclisi olarak 18 Ekim 1924 tarihinde hizmete açılmış. II. Türkiye Büyük Millet Meclisi 1924-1960 yılları arasında Atatürk ilke ve inkılâplarının gerçekleştirildiği; Cumhuriyetin gelişmesi için çok önemli çağdaş kararların alındığı, çağdaş yasaların çıkarıldığı uluslararası alanda Türkiye’nin etkinliğini ve saygınlığını artıran antlaşmaların yapıldığı, çok partili sisteme geçişin sağlandığı önemli bir yapı. Türk siyasi tarihinde önemli yeri olan II. Türkiye Büyük Millet Meclisi binası işlevini 27 Mayıs 1960 tarihine kadar 36 yıllık bir dönem boyunca sürdürmüş.

1981’den beri müze olarak kullanılmaktadır.

III.TBMM BİNASI | 1961-GÜNÜMÜZ

Günümüzde de kullanılmakta olan TBMM’nin üçüncü binasının mimarı Avusturyalı mimar Prof. Clemens Holzmeister(1886-1983)‘dir. Ankara’da Çankaya Köşkü, Güvenpark Anıtı, Genelkurmay Başkanlığı binası, Yargıtay binası, Harp Okulu gibi birçok önemli devlet yapısının da mimarı olan Prof. Hozmeister 1938 yılında yapılan TBMM Yeni Meclis Binası yarışmasında birincilik elde etti. 11 Ocak 1937’de TBMM tarafından “anıtsal bir değer taşıyan, Türkiye Cumhuriyeti’nin devamlılığına ve yirminci yüzyılın mimari karakteristiklerine uygun” yeni bir meclis binasının yapımı için bir yarışma düzenlenmesine karar verildi. 14 projenin katıldığı yarışmada jüri üç projeyi birincilik ödülüne layık gördü. Ancak yapımı için Atatürk’ün de beğenisini kazanan Clemens Holzmeister’in projesinde karar kılındı.

Binanın yapımına 26 Ekim 1939’da, görkemli bir törenle başlandı. İkinci Dünya Savaşı’nın patlak vermesi binanın yapımı için finansal sıkıntılar yaşanmasına neden oldu ve inşaatına belli dönemlerde ara verildi. 1957 yılından sonra inşaata tekrar hız verildi ve bina Ocak 1961’de kullanılmaya başlandı. Yeni Meclis toplamında 475,521 metre karelik bir arazi üzerine kuruldu. Ana bina 19.372 metre kareyi kaplıyordu. Fonksiyonel iç mekân olarak toplam alan 56,775 metre kareydi. Beş katlı binanın ön cephesi 248 metredir. TBMM binası, Türkiye Cumhuriyeti’nin gücü ve kalıcılığını da temsil edebilecek şekilde, ciddi, kalıcı ve sağlamlığın ön planda tutulduğu mimari bir dışavuruma sahiptir. Büyüklüğü açısından, dünyanın en büyük parlamento yapılarından biridir.

NOT: Yazıda sırasıyla 1, 2 ve 3 kaynaklarından faydalanılmıştır. Tarafımızca gerekli görülen yerlere eklemeler yapılmıştır.